Ngày 3/9/2003, Thủ tướng Chính phủ ký quyết định số 181/2003/QĐ-TTg ban hành Quy chế thực hiện cơ chế “một cửa” tại cơ quan hành chính Nhà nước ở địa phương. Tháng 7/2006, tất cả các tỉnh, thành phố trên cả nước đã tổ chức sơ kết 3 năm thực hiện cơ chế “một cửa” tại các cơ quan hành chính Nhà nước, từ cấp xã, huyện đến các sở, ban, ngành.

Đặc biệt, cơ chế một cửa đã và đang làm thay đổi nhận thức, phong cách, suy nghĩ, ứng xử của cán bộ, công chức, mang lại nhiều lợi ích cho nhân dân, doanh nghiệp, nhà đầu tư.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện cơ chế một cửa cũng bộc lộ những tồn tại, yếu kém, bất cập và những khó khăn, vướng mắc cần được nghiên cứu, tháo gỡ, khắc phục trong thời gian tới. Trong đó quan trọng là việc thể chế hóa những quy chế bằng văn bản pháp quy, cụ thể hóa thủ tục hành chính và công việc của cán bộ, công chức để nhân dân giám sát.

Chúng tôi xin ghi lại những ý kiến của những người trực tiếp chỉ đạo công tác cải cách hành chính và cơ chế “một cửa” ở các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long.

Những bài học từ thực hiện cơ chế “một cửa”

Ông Lê Phúc Lợi, Phó ban Cải cách Hành chính tỉnh Vĩnh Long, Giám đốc Sở Nội vụ Vĩnh Long

“Tỉnh Vĩnh Long thực hiện cơ chế một cửa khá sớm so với các tỉnh khác ở Đồng bằng sông Cửu Long. Từ năm 1999 đến năm 2002 đã có 7/7 huyện, thị xã thực hiện cơ chế này và đến ngày 1/1/2005 có 100% xã, phường, thị trấn đi vào áp dụng.

Cơ chế một cửa đã phát huy được nhiều thành quả như nhiều thủ tục giảm 50-80% thời gian, các doanh nghiệpvà nhân dân đồng tình ủng hộ.

Tuy nhiên, đây mới chỉ là kết quả ban đầu, thời gian tới Vĩnh Long phải tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, làm rõ trách nhiệm từng cấp, ngành, đơn vị, cán bộ, công chức, đặc biệt là trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan.

Qua 3 năm thực hiện cơ chế “một cửa”, chúng tôi rút ra một số bài học kinh nghiệm. Một là, công tác cải cách hành chính là nhiệm vụ phức tạp liên quan đến nhiều lĩnh vực nên phải được tiến hành đồng bộ, gắn với công tác xây dựng chính quyền, cơ quan đoàn thể, và gắn với cải cách cơ quan tư pháp, hoạt động của HĐND. Nếu làm được như vậy, công tác cải cách hành chính mới đạt hiệu quả cao.

Hai là, cần có bộ máy chuyên trách làm công tác cải cách hành chính với số lượng biên chế và năng lực phải đủ mạnh để giúp cấp ủy, chính quyền trong qúa trình đôn đốc thực hiện nhiệm vụ cải cách hành chính ở các cơ quan đơn vị.

Ba là, công tác kiểm tra phải được quan tâm thực hiện thường xuyên, cấp trên kiểm tra cấp dưới, và tự kiểm tra. Đặc biệt, nơi nào cấp ủy, thủ trưởng cơ quan đơn vị có trách nhiệm cao trong việc thường xuyên kiểm tra, rà soát thủ tục hành chính thì nơi đó thực hiện cải cách hành chính đạt kết quả tốt”.

Những vướng mắc của cơ chế một cửa sau 3 năm ở Bến Tre

Bà Nguyễn Hạnh Hoa, Phó Giám đốc Sở Nội vụ Bến Tre

“Đánh giá chung của Ban chỉ đạo Cải cách Hành chính tỉnh Bền Tre, sau 3 năm cơ chế một cửa được thực hiện ở tất cả các xã, phường, thị trấn, huyện và các sở ban ngành, là cơ chế một cửa đang vận hành tốt.

Qua phỏng vấn tự nhiên nhiều người dân, họ cũng đều đồng tình với cơ chế một cửa và nhận xét rất tốt. Họ cho rằng, cơ chế này giúp họ tiếp cận dễ dàng hơn với các thủ tục hành chính, được giải quyết bình đẳng, và chỉ cần đến một cửa, nơi tiếp nhận và trả kết quả, là được giải quyết.

Tuy nhiên vẫn còn một số vướng mắc. Thứ nhất, tại một số địa phương, do nhận thức của cán bộ lãnh đạo chưa thấy hết tầm quan trọng của công tác cải cải cách hành chính nên việc tổ chức bộ phận một cửa còn mang tính hình thức.

Vướng mắc thứ hai là trình độ những cán bộ thực hiện cơ chế một cửa còn hạn chế, nhất là những cán bộ xã, phường khi nhận hồ sơ thuộc lĩnh vực chuyên môn không phải do mình phụ trách thì việc xử lý hồ sơ gặp khó khăn. Bên cạnh đó một số cán bộ phụ trách một cửa mới tiếp cận công việc chưa nắm vững quy trình vận hành, chỉ gom lại một chỗ.

Hiện ở Bến Tre vẫn còn xảy ra tình trạng nhân dân trực tiếp đến liên hệ công việc trực tiếp với cán bộ phụ trách nghiệp vụ chuyên môn.

Thứ ba là nguồn kinh phí để thực hiện cơ chế một cửa còn hạn hẹp nên không hỗ trợ thêm cho cán bộ thực hiện một cửa. Do đó, chúng tôi đề nghị Trung ương hỗ trợ kinh phí cho việc thực hiện cơ chế mới bởi áp lực công việc của cán bộ một cửa lớn hơn nhiều so với trước đây. Nếu Nhà nước không thể hỗ trợ thêm kinh phí thì đề nghị cho phép bố trí thêm cán bộ một cửa.

Một số kiến nghị nữa là các bộ ngành ở Trung ương nên sớm có chỉ đạo và hướng dẫn ngành trực thuộc thực hiện công tác cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa đồng bộ và thống nhất, và bố trí bộ phận tiếp nhận, trả kết quả ở cấp xã, phường, thị trấn từ 2 cán bộ chuyên trách trở lên.

Bộ Nội vụ cần có hướng dẫn tập huấn về cơ chế một cửa cho cán bộ, công chức sở, ngành. Kiến nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường nên có hướng dẫn cụ thể một số trình tự, thủ tục về đất đai để các ngành liên quan cùng phối hợp thực hiện. Và theo tôi không nên lập Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất cấp huyện".

Một cửa làm thay đổi nhận thức của công chức

Ông Huỳnh Thanh Quang, Phó Ban chỉ đạo Cải cách Hành chính, Phó Giám đốc Sở Nội vụ tỉnh An Giang

“Tháng 10/2003, An Giang tập trung thực hiện cơ chế một cửa với quy mô lớn. Đây là bước đột phá của chương trình cải cách hành chính của An Giang. Đến tháng 2/2006, An Giang đã triển khai thực hiện một cửa ở tất cả các xã, nhanh hơn chương trình của Bộ Nội vụ đề ra 3 tháng.

Cơ chế một cửa đã mang lại nhiều lợi ích cho nhân dân, doanh nghiệp, nhà đầu tư từ đó góp phần phát triển kinh tế, ổn định xã hội và an ninh quốc phòng. Người dân, doanh nghiệp tiết kiệm được rất nhiều thời gian, tiền bạc, công sức nhờ cơ chế một cửa.

Một hiệu quả rất lớn của cơ chế một cửa mang lại là thay đổi nhận thức, phong cách, suy nghĩ của cán bộ, công chức. Trước kia, một số công chức còn hách dịch, ưa sử dụng quyền lực và đẩy những khó khăn, vướng mắc cho dân tự xoay xở. Cơ chế một cửa với phương châm “trách nhiệm cao, một cửa và thân thiện” tạo cho công chức có tinh thần trách nhiệm cao hơn, hạn chế nhũng nhiễu, tiêu cực.

Tại An Giang, chúng tôi thực hiện ba kênh giám sát: giám sát từ lãnh đạo xuống cấp dưới, giám sát lẫn nhau trong nội bộ cơ quan giữa các cán bộ, công chức, và quan trọng nhất là giám sát của người dân.

Tỉnh An Giang đã thực hiện việc lấy phiếu thăm dò của người dân về tinh thần trách nhiệm, thái độ, phong cách, ứng xử của những cán bộ công chức thực hiện cơ chế một cửa để nâng cao vai trò giám sát của người dân.

Một cửa liên thông theo ngành, theo cấp

Tuy nhiên, việc cải cách thể chế hành chính ở An Giang vẫn còn những hạn chế, vướng mắc:

Một là, những văn bản, quy định do cấp trên ban hành đôi khi thiếu, hoặc chồng chéo chức năng, nhiệm vụ giữa các bộ, ngành và không phù hợp với tình hình đặc điểm ở cơ sở.

Hai là, thủ tục hành chính thuộc các lĩnh vực được đưa vào thực hiện theo cơ chế một cửa, tuy đã được rà soát, mẫu hóa, công khai hóa, nhưng vẫn còn rườm rà, chậm sửa đổi. Do đó người dân vẫn phải đi lại nhiều lần để hoàn chỉnh hồ sơ, nhất là hai lĩnh vực đất đai và đăng ký kinh doanh.

Ba là, thủ tục hành chính được công khai, nhưng một vài nơi chưa duy trì thường xuyên, vẫn còn biểu hiện nhũng nhiễu, móc nối làm “cò” trong hoạt động giao dịch giữa công dân với cơ quan Nhà nước.

Một số nơi, việc vận hành cơ chế một cửa chưa đảm bảo đúng cam kết phục vụ nhân dân. Cụ thể: Sự phối hợp giữa bộ phận tiếp nhận và trả hồ sơ (một cửa) với các phòng chuyên môn đôi lúc chưa nhịp nhàng. Có hồ sơ của tổ chức, doanh nghiệp, công dân qua kiểm tra đối chiếu với quy định (đã được công khai hóa) đảm bảo đầy đủ, nhưng khi chuyển đến phòng chuyên môn thì không được đồng ý xử lý, hoặc đôi khi xử lý chậm trễ.

Ở An Giang, thực hiện cơ chế một cửa ở cấp xã và cấp huyện gặp nhiều khó khăn do nhận thức và năng lực của cán bộ công chức về cơ chế một cửa nói riêng, và cải cách hành chính nói chung còn hạn chế. Mặt khác, cơ sở vật chất thiếu thốn, có xã thiếu tủ đựng hồ sơ, thiếu bàn ghế để người dân ngồi chờ.

Một vướng mắc nữa là để giải quyết những hồ sơ, yêu cầu có tính liên ngành như đăng ký kinh doanh có điều kiện, đất đai, xây dựng,v.v…thì người dân phải liên hệ với nhiều cơ quan, nhiều cấp để được giải quyết. Như vậy, vẫn còn tình trạng “cắt khúc” trong việc giải quyết các thủ tục hành chính nên cần nghiên cứu điều chỉnh theo hướng một cửa liên thông theo ngành, theo cấp để đáp ứng tốt hơn nhu cầu của người dân".

Một cửa tạo nhiều thuận lợi cho nhân dân

Ông Phan Xuân Phương, Cán bộ bộ phận một cửa Tthị xã Châu Đốc, An Giang

“Bộ phận tiếp nhận và trả kết quả tại Văn phòng UBND Thị xã Châu Đốc đã đề ra mục tiêu và chính sách chất lượng: “Nghe dân nói, nói dân hiểu, làm dân tin”. Hơn nữa chúng tôi còn lập phiếu lấy ý kiến công dân góp ý với nội dung: thái độ của cán bộ công chức khi tiếp nhận và trả hồ sơ, khi giao tiếp giải quyết yêu cầu của người dân và doanh nghiệp, những hành động nhũng nhiễu khác.

Một ví dụ điển hình về lợi ích của một cửa là trường hợp của anh Lý Văn Kỷ ở 8/20 Khóm Châu Long 1, Quốc lộ 91, Thị xã Châu Đốc. Anh Kỷ làm chủ cơ sở Kỷ An, sản xuất kinh doanh khá nhiều mặt hàng như lúa, gỗ tròn, gỗ xẻ, vật liệu xây dựng và nuôi nhiều loại cá như các tra, cá lóc bông, v.v…,trong đó anh nuôi nhiều nhất là cá tra.

Trước kia, làm thủ tục xin thuê đất của Nhà nước để đào ao nuôi cá tra mất hơn 3 tháng, nay rút ngắn chỉ còn tối đa 30 ngày. Trước khi có cơ chế một cửa, anh Kỷ làm thủ tục chuyển quyền sử dụng đất cho người khác cũng phải nhờ “cò” vì tự mình làm thấy phức tạp, rườm rà và không biết bao giờ mới xong dù “cò” không hề hứa chắc chắn là bao giờ thì làm xong.

Nay bộ phận một cửa làm đúng theo cam kết ghi rõ trong giấy biên nhận đã nộp hồ sơ là chỉ có tối đa 15 ngày sẽ trả kết quả. Anh Kỷ mua một lô đất rộng 178,2 m2 ở thị xã Châu Đốc để xây nhà nghỉ gồm 1 tầng trệt, 4 tầng lầu với 20 phòng, tổng vốn đầu tư khoảng 1,8 tỷ đồng.

Sau khi mua xong, anh làm thủ tục đề nghị cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở (sổ đỏ) ở bộ phận một cửa chỉ mất có 28 ngày, trước đây phải mất 2 tháng.

Bộ phận một cửa ở Văn phòng UBND Thị xã Châu Đốc còn cử cán bộ xuống tận nhà anh Kỷ để hướng dẫn làm thủ tục hồ sơ (miễn phí), đề nghị cấp sổ đỏ cho lô đất anh chuẩn bị làm nhà nghỉ, làm hồ sơ xin phép xây dựng nhà nghỉ, v.v…

Từ lúc nộp hồ sơ vào bộ phận một cửa, 19 ngày sau anh Kỷ lên nhận kết quả, trước đây phải mất khoảng 40 ngày.

Nhờ có bộ phận một cửa nên thời gian làm thủ tục thuê đất của Nhà nước để nuôi cá, làm sổ đỏ, xin cấp phép xây dựng nhà nghỉ rất thuận lợi nhanh chóng, tạo nhiều cơ hội kinh doanh cho cơ sở của anh Kỷ".

Nên ứng dụng công nghệ thông tin vào cơ chế

Bà Bùi Thanh Vân, Giám đốc Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất, Sở Tài nguyên-Môi trường Vĩnh Long

"Những kỹ sư tin học ở Sở Tài nguyên Môi trường Vĩnh Long đã có sáng kiến ứng dụng công nghệ thông tin trong cải cách hành chính về quy hoạch quản lý đất đai ở tỉnh Vĩnh Long.

Chúng tôi có hai phần mềm. Một là phần mềm tiếp nhận hồ sơ để tổng hợp và quản lý hồ sơ đất đai. Phần mềm thứ hai để quản lý quy hoạch đất đai, lập bản đồ quy hoạch tổng hợp. Trên cơ sở bản đồ này, chúng tôi xây dựng quy hoạch chi tiết bản đồ đất đai huyện, xã, giúp người dân biết rõ quy hoạch.

Nhờ ứng dụng công nghệ thông tin và thực hiện cơ chế một cửa nên thời gian cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chỉ còn 30-45 ngày/hồ sơ đối với đất nông thôn, và 30-60 ngày đối với đất đô thị.

So với năm 2003, năm đầu tiên thực hiện cơ chế một cửa thời gian hoàn thành một hồ sơ hiện nay chỉ bằng 1/3. Đặc biệt lưu ý là trước khi thực hiện cơ chế một cửa, UBND tỉnh Vĩnh Long không có quy định thời gian giải quyết việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất nên có người dân làm thủ tục xin cấp loại giấy này mất hơn 6 tháng trời. Hiện chúng tôi làm việc cả ngày thứ bảy để phục vụ người dân.

Nhờ sáng kiến ứng dụng công nghệ thông tin trong việc thực hiện cơ chế một cửa nên không những thời gian giải quyết hồ sơ rút ngắn còn 1/3 mà số lượng hồ sơ được giải quyết cũng tăng mạnh.

Cụ thể trong năm 2004-2005, Vĩnh Long nhận được 3.789 hồ sơ, trả kết quả 3.096 hồ sơ, đạt 86,35%. Năm 2005 và 6 tháng đầu năm 2006 nhận 27.265 hồ sơ, trả kết quả 25.240 hồ sơ, đạt 92,57%, trong đó cấp giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở đạt 100% và cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở nông thôn đạt 90,3%.

Hiện hệ thống mạng tin học diện rộng của Tỉnh hoạt động thông suốt từ trung tâm tích hợp dữ liệu tại văn phòng UBND tỉnh, đến đơn vị sở, ngành, huyện thị và 107 xã, phường kết nối vào mạng CPnet của Chính phủ. Sắp tới Vĩnh Long sẽ ứng dụng công nghệ thông tin trong việc thực hiện cơ chế một cửa ở cấp xã, phường, thị trấn.

Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất hiện nay là hệ thống đường truyền không đạt yêu cầu để thực hiện các ứng dụng".

Hoàng Lộc

Nguồn: http://www.vneconomy.com.vn, ngày 18/8/2006