Tại Việt Nam, bên cạnh những doanh nghiệp tuân thủ tốt các quy định về phát thải, đã có hiện tượng nhiều doanh nghiệp thực hiện quá trình chưa được chuẩn xác liên quan đến các chứng nhận, chứng chỉ về môi trường và về tăng trưởng xanh. Trong thời gian tới, các cơ quan quản lý nhà nước sẽ phải xây dựng hệ thống, cơ chế, chính sách để có thưởng phạt phân minh, tức là ưu đãi cho những doanh nghiệp làm ăn đứng đắn và có chế tài áp dụng cho những doanh nghiệp làm ăn chưa đúng trong lĩnh vực này.

“Điều này đòi hỏi sự phối hợp của rất nhiều ngành và lĩnh vực để không bỏ sót những doanh nghiệp xứng đáng được hưởng ưu đãi cũng như không bỏ sót doanh nghiệp phải chịu chế tài khắt khe của hệ thống chính sách pháp luật cũng như công luận”, ông Lê Việt Anh, Vụ trưởng Khoa học, Giáo dục, Tài nguyên và Môi trường, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết.

Phân loại để khuyến khích doanh nghiệp

Đầu tư tại Việt Nam nhiều năm, Nestlé Việt Nam đã triển khai nhiều giải pháp để hướng tới phát triển bền vững từ công đoạn xây dựng nguồn nguyên liệu cho đến canh tác giảm phát thải, sử dụng hệ thống tiết kiệm nước hay tăng cường sử dụng năng lượng hiệu quả. Những hoạt động này của doanh nghiệp đã diễn ra trong nhiều năm, xuất phát từ nhu cầu nội tại cũng như các tiêu chuẩn của thị trường. Tuy vậy, đại diện công ty này cho rằng, trong bối cảnh Việt Nam đang tích cực hướng tới thực hiện mục tiêu “Net Zero” vào năm 2050, những nỗ lực của doanh nghiệp vẫn chưa được ghi nhận bằng các chính sách khuyến khích một cách hợp lý.

“Việc chậm ban hành các chính sách là một trong những thách thức trong việc thúc đẩy tăng trưởng xanh ở Việt Nam. Doanh nghiệp thực hiện phát triển bền vững nhưng không có sự khác biệt về ưu đãi. Đặc biệt, người tiêu dùng trong nước vẫn chưa thật sự có định hướng rõ ràng trong việc lựa chọn các sản phẩm của doanh nghiệp thực hiện phát triển bền vững”, ông Binu Jacob, Tổng Giám đốc Công ty Nestlé Việt Nam nêu những băn khoăn của doanh nghiệp.

Chia sẻ với những khó khăn của các doanh nghiệp, ông Việt Anh cho rằng, thực tế các doanh nghiệp gặp tương đối nhiều khó khăn trong việc xác định mình được hưởng cơ chế ưu đãi nào từ phía Chính phủ. Theo kinh nghiệm quốc tế, việc đầu tiên cần triển khai là phải có hệ thống phân loại xanh quốc gia rất rõ ràng, cụ thể. Hiện, Ban Chỉ đạo quốc gia về tăng trưởng xanh đã giao nhiệm vụ cho Bộ Tài nguyên và Môi trường là cơ quan sẽ ban hành hệ thống xanh quốc gia.

Trên cơ sở đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ ban hành hệ thống ngành xanh quốc gia. Khi hệ thống này được ban hành, chúng ta sẽ xác định được rõ doanh nghiệp nào, dự án đầu tư nào được hưởng các ưu đãi về cơ chế, chính sách dành cho tăng trưởng xanh.

Đồng tình với quan điểm của ông Việt Anh, ông Quách Quang Đông, Phó Vụ trưởng Tiết kiệm năng lượng và Phát triển bền vững, Bộ Công thương cho rằng, Nhà nước cần có cơ chế, chính sách để làm sao có thể ghi nhận, đánh giá, cổ vũ tạo động lực cho doanh nghiệp đi đầu, tiên phong, giữ những vị trí đầu tàu, dẫn dắt, từ đó lan tỏa để thu hút các doanh nghiệp khác đi theo.

“Để hỗ trợ doanh nghiệp, Chính phủ, các bộ, ngành cần bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách đáp ứng với bối cảnh, tình hình mới của thế giới, đồng thời bảo vệ những lợi ích chính đáng của doanh nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp phát triển và hạn chế rủi ro trong việc đầu tư vào lĩnh vực phát triển xanh”, ông Đông nói.

Không chỉ chính sách trực tiếp cho các doanh nghiệp, việc xây dựng cơ chế để thúc đẩy tiêu dùng bền vững hết sức quan trọng. Thực tế hiện nay các sản phẩm xanh cơ bản có giá thành cao hơn so với sản phẩm thông thường. Nếu bị xếp “đồng hạng”, các sản phẩm xanh rất khó có cửa cạnh tranh.

“Khi chúng ta đã huy động và bảo đảm sự tham gia của người dân trong việc tiêu dùng các sản phẩm xanh thì tôi tin sẽ là động lực quan trọng hàng đầu để doanh nghiệp đổi mới công nghệ, tiếp tục triển khai tiến trình phát triển bền vững và tăng trưởng xanh”, ông Đông nói.

Ưu đãi cho doanh nghiệp xanh

Khối doanh nghiệp là một trong những trọng tâm của kế hoạch hành động về tăng trưởng xanh. Theo đó, hàng loạt giải pháp, nhiệm vụ cụ thể cho các bộ, ngành cũng như các doanh nghiệp trong tiến trình tăng trưởng xanh đã được đưa ra.

Cụ thể, đối với các biện pháp ưu đãi dành cho doanh nghiệp tham gia tiến trình tăng trưởng xanh, Việt Nam xác định được ngay loại ưu đãi doanh nghiệp, bao gồm cả ưu đãi tài chính và phi tài chính. Các ưu đãi về tài chính đã được thể hiện rất rõ trong Nghị định của Chính phủ, quy định của các bộ, ngành liên quan đến thuế, tiếp cận tài chính, lãi suất và liên quan đến tất cả các nội dung có thể phát sinh chi phí cho doanh nghiệp.

Các cơ chế, chính sách ưu đãi về tài chính đối với các doanh nghiệp rất rõ ràng, nằm trong các cơ chế, chính sách cụ thể mà các bộ, ngành đã ban hành.

Chẳng hạn, theo kế hoạch hành động giảm phát thải khí metan đến năm 2030, Việt Nam nỗ lực giảm ít nhất 30% tổng lượng phát thải khí metan vào năm 2030 so với mức năm 2020. Tài chính xanh sẽ ưu tiên hỗ trợ các dự án thân thiện môi trường, sản xuất xanh, năng lượng tái tạo, ứng phó biến đổi khí hậu…

Bộ Tài nguyên và Môi trường đã xây dựng và trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt bộ tiêu chí xác định dự án xanh để giúp các doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn tín dụng xanh không chỉ trong nước mà còn từ nước ngoài. Dự thảo kế hoạch này đã đặt ra 5 quan điểm và mục tiêu với các nhóm nhiệm vụ, giải pháp cụ thể dành cho từng ngành. Kỳ vọng, doanh nghiệp sẽ có thêm nguồn tài chính để đầu tư công nghệ, thúc đẩy sản xuất xanh bền vững, nhằm đạt được những mục tiêu đã cam kết tại Hội nghị Thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc lần thứ 26 (COP26).

Bên cạnh đó, Chính phủ cũng dành những chính sách phi tài chính cho doanh nghiệp. Các doanh nghiệp có cam kết về tiến trình tăng trưởng xanh sẽ được xem xét, phê duyệt để có quy trình thủ tục đầu tư, kinh doanh thuận lợi nhất.

Ở góc độ địa phương, ông Nguyễn Hùng Nam, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hưng Yên, một trong những địa phương dẫn đầu cả nước về chỉ số xanh cho rằng, việc bổ sung các cơ chế khuyến khích, hỗ trợ theo các tiêu chí cụ thể, phù hợp với quy định của Chính phủ về ưu đãi, hỗ trợ đầu tư cũng như phù hợp với điều kiện của địa phương trong lĩnh vực này là rất quan trọng.

Việc đối thoại, lắng nghe ý kiến của các doanh nghiệp để xây dựng chính sách phù hợp với tình hình thực tế, hài hòa giữa lợi ích của doanh nghiệp và Nhà nước, tránh những xung đột trong quá trình triển khai là rất cần thiết. Các chính sách cũng cần cụ thể, rạch ròi để tạo môi trường minh bạch, động lực hơn nữa cho doanh nghiệp có tầm nhìn.